Κυφωτική στάση: μια «πάθηση» του σύγχρονου τρόπου ζωής

Πολλοί ασθενείς που εξετάζω στο ιατρείο φέρουν μια κυφωτική στάση (το γνωστό μας καμπούριασμα) , η οποία πολύ συχνά συνδυάζεται με πόνους στους ώμους, στον αυχένα ή με πονοκεφάλους, καθώς και με αντανακλαστικό πόνο στο άνω άκρο. Πόσο όμως σχετίζεται η στάση με τους  πόνους αυτούς; Τι μπορούμε να κάνουμε ώστε να τη βελτιώσουμε;

Ως φυσιολογική στάση σώματος ορίζεται αυτή στην οποία η γραμμή του κέντρου βάρους διέρχεται από τον έξω ακουστικό πόρο, τα σώματα των αυχενικών σπονδύλων, το ακρώμιο και στη συνέχεια μπροστά από τα σώματα των θωρακικών σπονδύλων. Όταν διαταράσσεται αυτή η αρχιτεκτονική με την πτώση της κεφαλής προς τα εμπρός απαιτείται αυξημένο έργο από κάποιους μύες και άλλους μαλακούς ιστούς ώστε να συγκρατήσουν την κεφαλή, η οποία αντιστοιχεί περίπου στο 6% του βάρους του ανθρώπινου σώματος. Αποτυχία της κεφαλής να ευθυγραμμιστεί με τον άξονα του σώματος μπορεί να επιφέρει περαιτέρω μεταβολές στη θέση των διαφόρων δομών, όπως είναι η πρόσθια θέση των ώμων (rounded shoulders) και η κύφωση της θωρακικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης. Το σύνολο όλων αυτών των αλλαγών (πτώση της κεφαλής προς τα εμπρός, πρόσθια θέση ώμων και κύφωση θωρακικής μοίρας) αποκαλούνται κυφωτική στάση σώματος (slouched/slumped posture).

Πρόσθια θέση της κεφαλής (forward head posture)

Έχει συνδεθεί με την χρήση υπολογιστή ή smartphone, το κουβάλημα σακιδίου πλάτης, την αναπνοή από το στόμα, την κακή συνήθεια και την υπέρχρηση ώμων. Σχετίζεται με βράχυνση των ακόλουθων μυών: ανελκτήρας της ωμοπλάτης, στερνοκλειδομαστοειδής, άνω μοίρα τραπεζοειδούς και υπινιακοί μύες. Επίσης σχετίζεται με χρόνια κεφαλάλγία τύπου τάσης, καθώς και με αυχενογενή κεφαλαλγία.

Η πρόσθια θέση της κεφαλής συμβάλλει στη δημιουργία και ενεργοποίηση σημείων πυροδότησης (trigger points) στους υπινιακούς μύες, τα οποία εκλύουν αντανακλαστικό πόνο στην περιοχή του ινίου και του κροτάφου, που  γίνεται αντιληπτός ως κεφαλαλγία. Λόγω της αντιρροπιστικής ενεργοποίησης των εκτεινόντων του αυχένα δημιουργείται αυξημένη συμπίεση των ζυγοαποφυσιακών αρθρώσεων (facets) και της οπίσθιας επιφάνειας των σπονδυλικών σωμάτων, γεγονός που συμβάλλει στην έναρξη εκφυλιστικών διαδικασιών στην αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης και σε αυχενική σπονδύλωση.

Πόνος στον ώμο, στον αυχένα, ανάμεσα στις ωμοπλάτες, κρανιοπροσωπικός πόνος, διαταραχές κροταφογναθικής άρθρωσης,  σύνδρομο υπακρωμιακής προστριβής, σύνδρομο θωρακικής εξόδου, μειωμένο εύρος κίνησης του αυχένα και της ωμοπλάτης, ωμοπλατιαία δυσκινησία, μειωμένη αναπνευστική ικανότητα και στατική ισορροπία μπορεί να συνυπάρχουν.

Εάν θα προτείναμε μια μόνο άσκηση για τη βελτίωση της πρόσθιας θέσης κεφαλής, αυτή θα ήταν η κάμψη της κεφαλής από ύπτια θέση. Η άσκηση αυτή μπορεί να ενδυναμώσει τους καμπτήρες του αυχένα και να αυξήσει τον μυικό τους τόνο, καθώς οι μύες αυτοί είναι συνήθως αδύναμοι και σε διάταση.

Πρόσθια θέση ώμων

Έχει συνδεθεί με επαναλαμβανόμενες δραστηριότητες των άνω άκρων  πάνω από το ύψος της κεφαλής, το κουβάλημα σακιδίου πλάτης, την κακή συνήθεια, την αναπνοή από το στόμα,  την χρήση υπολογιστή ή laptop και την παρατεταμένη μελέτη.

Η θέση αυτή των ώμων μπορεί να οδηγήσει σε μυικές ανισορροπίες, όπως  η βράχυνση του ελάσσονος και μείζονος θωρακικού μυός, του πρόσθιου οδοντωτού και του άνω τραπεζοειδούς, καθώς και στην επιμήκυνση του μέσου και κάτω τραπεζοειδούς, καθώς και των ρομβοειδών. Οι ανισορροπίες αυτές μπορεί να έχουν ως αποτέλεσμα τη διαταραχή στον προσανατολισμό της άρθρωσης του ώμου καθώς και της κινηματικής του, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο να εκδηλωθεί πόνος στον αυχένα, τον ώμο ή αντανακλαστικός πόνος στο άνω άκρο. Επίσης αυξάνεται ο κίνδυνος εκδήλωσης συνδρόμου υπακρωμιακής προστριβής / πρόσκρουσης (impingement syndrome).

Έχει περιγραφεί ένα ξεχωριστό σύνδρομο για μια αντίστοιχη παθολογία, το οποίο εμφανίζουν κυρίως αθλητές με δραστηριότητα των άνω άκρων πάνω από την κεφαλή (μπάσκετ, βόλλευ, τέννις, μπάντμιντον, σκουός, κολύμβηση κλπ.) και ονομάζεται “SICK” scapula syndrome. Πρόκειται για σύνδρομο υπέρχρησης και χαρακτηρίζεται από πρόταση της ωμοπλάτης με εξέχουσα την κάτω γωνία της, ωμοπλατιαία δυσκινησία ενώ συνυπάρχει πόνος στην κορακοειδή απόφυση, ο οποίος αποδίδεται στην έλξη που της ασκεί ο βραχυμένος ελάσσονας θωρακικός ή/και η βραχεία κεφαλή του δικεφάλου που προσφύονται σε αυτήν.

Για τη βελτίωση αυτής της στάσης συνιστώνται ασκήσεις προσαγωγής των ωμοπλατών (shoulder blade squeeze).

Θωρακική κύφωση

Έχει συνδεθεί με την οσφυϊκή λόρδωση, την οσφυαλγία, την οστεοπόρωση, όπως επίσης εμφανίζεται και σε γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση.

Η θωρακική κύφωση συντελεί στην βράχυνση του πρόσθιου επιμήκους συνδέσμου της σπονδυλικής στήλης και των άνω κοιλιακών μυών έτσι ώστε να προκαλείται αυξημένη πίεση των μεσοσπονδύλιων δίσκων. Επιπλέον, διατείνονται οι εκτείνοντες της ράχης, η αρθρική κάψα των ζυγοαποφυσιακών αρθρώσεων και οι οπίσθιες ίνες του ινώδους δακτυλίου. Έτσι μπορεί να προκληθεί πόνος στην πλάτη και διαταραχή της ισορροπίας με αύξηση του κινδύνου των πτώσεων ιδιαίτερα στους ηλικιωμένους ασθενείς. Η υπερκύφωση που παρατηρείται σε ασθενείς της τρίτης ηλικίας και οφείλεται στην απώλεια της ελαστικότητας του συνδετικού ιστού δεν ενέχει ιδιαίτερο κίνδυνο για τα παραπάνω προβλήματα, αυξάνει όμως τον κίνδυνο για σπονδυλικά κατάγματα, περιορίζει την αναπνευστική λειτουργία και αυξάνει τη θνησιμότητα.

Για τη βελτίωση τους τους στάσης συνιστώνται εκτατικές ασκήσεις της σπονδυλικής στήλης.

Σχετίζονται μεταξύ τους αυτές οι διαταραχές στη στάση του σώματος;

Στη σχετική βιβλιογραφική ανασκόπηση δεν κατέστη δυνατό να διευκρινιστεί εάν η μία διαταραχή στάσης προκαλεί τις άλλες δύο. Ωστόσο, αναφέρεται πως είναι ξεκάθαρο ότι συνήθως συνυπάρχουν οι 2 ή και οι 3 διαταραχές. Στη βιβλιογραφία μάλιστα αναφέρεται μια σύγχρονη πάθηση, που έχει ονομαστεί text neck syndrome και μπορεί να περιλαμβάνει και τις τρεις περιγραφείσες αλλαγές στη στάση του σώματος. Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό η πάθηση σχετίζεται με την παρατεταμένη  χρήση κινητών τηλεφώνων ή tablet.

Πώς μπορεί να βελτιωθεί η κυφωτική στάση και να αποτραπεί περαιτέρω εξέλιξή της;

Βασική θεραπεία αποτελεί η άσκηση, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, η οποία θα πρέπει να γίνεται με την υπόδειξη και παρακολούθηση κάποιου ειδικού επαγγελματία υγείας. Οι ασκήσεις που αναφέρθηκαν είναι ενδεικτικές και ένα πλήρες πρόγραμμα θεραπευτικής άσκησης θα πρέπει να περιλαμβάνει, εκτός από την ενδυνάμωση, ασκήσεις κιναισθησίας, δυναμικής σταθερότητας, αντιδραστικού ελέγχου, καθώς και λειτουργικές ασκήσεις για την ωμική ζώνη και τον κορμό και τον αυχένα.

Σημαντική ανακούφιση και θεραπεία από τους πόνους που σχετίζονται με τις διαταραχές στάσης μπορούν να προσφέρουν επίσης τεχνικές κινητοποίησης της αυχενικής και θωρακικής μοίρας σπονδυλικής στήλης, του ώμου και της ωμοπλάτης, τεχνικές  myofascial release, καθώς επίσης και ο βελονισμός. Η συνήθης φαρμακευτική αγωγή που χορηγείται για τους μυοσκελετικούς πόνους ενδέχεται να ανακουφίσει προσωρινα.
Τέλος συχνά οι ασθενείς ενδιαφέρονται για παθητικούς τρόπους βελτίωσης της στάσης, όπως είναι κάποιοι νάρθηκες. Ωστόσο, δεν έχει αποδειχτεί η αποτελεσματικότητά τους και επιπλέον αναστέλλουν το έργο των μυών του κορμού, των οποίων η αδράνεια μπορεί μακροπρόθεσμα να τους καταστήσει ατροφικούς και δυσλειτουργικούς. Ουσιαστικότερη θεραπεία, όπως προαναφέρθηκε, αποτελεί η θεραπευτική άσκηση και εκπαίδευση των μυών αυτών, ώστε να προσφέρουν την απαραίτητη ναρθηκοποίηση στη σωστή στάση με το λιγότερο δυνατό έργο.

Βασική Πηγή του άρθρου: Singla D., Veqar Z. (2017). Association between forward head, rounded shoulders, and increased thoracic kyphosis: a review of the literature. J. Chiropr. Med. 16 220–229